*** PATRON MEDIALNY: BABICKI PORTALIK INTERNETOWY ***


- STRONA GŁÓWNA -

- BABICKI PORTALIK INTERNETOWY -


01 - NADAJNIK W BABICACH

ZDJĘCIA I OPISY - IRENEUSZ DOBIECH


01 - NADAJNIK W BABICACH

01.01. KILKA ZDAŃ WSTĘPU

W 1922 roku powstała w Polsce Transatlantycka Stacja Radiotelegraficzna, zapewniająca łączność poprzez Atlantyk.
Była to największa inwestycja radiokomunikacyjna w II Rzeczypospolitej. Stacja pełniła dwie funkcje:
nadawczą w Warszawie i odbiorczą w Grodzisku Mazowieckim. Rozdział tych funkcji był korzystny,
gdyż zapewniał maksymalny jej zasięg, przy równoczesnym spełnieniu obu funkcji.

Ośrodek nadawczy został usytuowany w rejonie Babic pod Warszawą. Budowa jego i uzasadnienie usytuowania zostały opisane
w wielu publikacjach, których wykaz zamieszczam na końcu. Kilka zdań na ten temat podane zostaną w części,
o polskiej Nadawczej Transatlantyckiej Stacji Radiotelegraficznej.

W skład ośrodka nadawczego Stacji wchodziły: Zespół Nadawczy składający się z Anteny, Nadajnika,
Elektrowni i obiektów pomocniczych, takich jak warsztaty,
budynki dla obsługi stacji itp. Ogólnie obiekty te również zostały opisane  w wielu publikacjach, między innymi wymienionych wcześniej,
jednak niezbyt szczegółowo i nie we wszystkich szczegółach w sposób właściwy. Najważniejszymi obiektami Stacji, (rys. 1),
 były:

 Rys. 1

 Antena i Alternatory ALEXANDERSONA, szwedzkiego wynalazcy tych urządzeń, po wyemigrowaniu do USA inżyniera Firmy RCA
(Radio Corporation of America), zajmującej się budową takich urządzeń, także w Polsce w miejscowości BABICE i Szwecji
w miejscowości GRIMETON. Jednak wiedza o tych urządzeniach nie była i nie jest, w popularnym ujęciu i nie tylko, wystarczająco znana
i rozpowszechniona. Pogłębiona została we współczesnych publikacjach [12], [23] i [24]. Wiadomo jednak, gdzie się one znajdowały,
gdyż po wysadzeniu ich przez niemieckich saperów, w przeddzień wyzwolenia Warszawy 16 stycznia 1945 roku, pozostały po nich ślady.
Natomiast, gdzie się znajdowała elektrownia, trzeci ważny obiekt Stacji, do chwili obecnie nie wiemy.
Wspomniane ślady są coraz mniej widoczne. Zarastają krzewami, drzewami, stają się coraz mniej zauważalne, nie tylko ze względu
na wzrastającą i gęstniejącą roślinność, ale również coraz mniej widoczne z powodu podnoszącego się poziomu gleby,
spowodowany nawiewaniem piasku, powstawaniem nowych warstwę próchnicy itp. Proces ten zauważyłem podczas badań,
jakie przeprowadziłem dla określenia nieznanych parametrów geometrycznych cewek strojeniowych anteny, porównując zdjęcia
z okresu działania Stacji, ze zdjęciami tych samych obiektów, jakie wykonałem po ich identyfikacji, współcześnie. Dlatego też od kilku lat
dokumentuję fotograficznie widoki tych śladów. Dokumentacja ta dostarcza wiele informacji, szczególnie o budowie Anteny Nadajnika Babice
oraz będzie przedstawiała fragment historii miejscowości BABICE i barbarzyństwie armii niemieckiej. Fragmenty tej dokumentacji
zamieszczone są w Galerii Zdjęć Śladów po Antenie Nadajnika Babice.

01.02. KILKA ZDAŃ O POLSKIEJ NADAWCZEJ
TRANSATLANTYCKIEJ STACJI RADIOTELEGRAFICZNEJ.

Zanim przystąpię do właściwego tematu, przytoczę kilka informacji na temat obiektu, popularnie nazywanego Radiostacją Babice,
Nadajnikiem w Babicach, Transatlantycką Stacją Radiotelegraficzną, itp. Wydaje mi się, że najbardziej słuszną nazwą jest nazwa ostatnia,
gdyż dla prawidłowego nawiązywania łączności, oprócz zespołu nadawczego potrzebny był zespół odbiorczy, a w takim zespole pracowały:
nadajnik w Babicach i stacja odbiorcza w Grodzisku Mazowieckim.

 Fot. 1 Zdjęcie z publikacji 400 lat Poczty Polskiej [25].

 Fot. 2 Zdjęcia z publikacji 400 lat Poczty Polskiej [25].

 Bliżej zajmę się jej częścią nadawczą. Nadajnik uroczyście uruchomiony został 17 listopada 1923 roku. Był to jeden z największych
nadajników w Europie. Po raz pierwszy polska radiotechnika wybrała tak śmiałe, nowoczesne i tak dalece perspektywiczne rozwiązania.
Umożliwiał międzykontynentalną łączność telegraficzną. Już w dniu jego otwarcia prezydent Stanisław WOJCIECHOWSKI
wymienił depesze z Prezydentem Stanów Zjednoczonych.

Budowa nadajnika, oprócz celów marketingowych, prestiżowych, miała znaczenie polityczne, umożliwiała bowiem kontakt wielu polskich
emigrantów z Krajem. Rozpoczęto jego budowę rekonesansem terenów, gdzie mógł on być budowany. Wskazane było, aby był to teren
podmokły, którego gleba posiadałaby dobre własności przewodzące oraz uregulowany stan prawny. Teren przeznaczony pod budowę,
ze względu na wymogi techniczne jego anteny, powinien mieć długość ok. 4 km i szerokość ok. 1 km. Sugeruje się, o czym jednak wprost
nigdzie nie spotkałem wzmianki, a co było nie słuszne, być odpowiednio kierunkowo usytuowany, aby oś anteny była skierowana
na Stany Zjednoczone. Wybrano, kierując się przedstawionymi wymaganiami, podmokły teren dawnego poligonu, w okolicy fortu Babice.
Budowę rozpoczęto od zawarcia kontraktu 4 sierpnia 1921 roku z firmą Radio Corporation of America (RCA) na budowę wielkiej
transatlantyckiej stacji radiotelegraficznej. Firma ta opracowała aparaturę nadawczą, ściśle współpracując z zespołem polskich inżynierów.
Działała w systemie sygnału ciągłego, co było wielkim postępem w erze nadajników iskrowych i łukowych, o bardzo niskiej częstotliwości
16.42 kHz, czyli długości fali 18020 m, systemem Morse’a.

 Fot. 3  Budynek nadajnika, cewka strojeniowa, wsporniki dla ośmiu przewodów zasilających element promieniujący [22]

Sygnał wytwarzany był przez generator, alternator systemu ALEXANDERSONA [24] o mocy 200 kW, znajdujący się w budynku, fot. 3,
usytuowanym pośrodku dwóch systemów antenowych i wypromieniowany przez antenę, także nazywanej Anteną ALEXANDERSONA,
umieszczoną na pięciu ażurowych stalowych masztach, fot. 2, o wysokości 126.5 m., odległych od siebie o 384 m., na których zawieszono
na izolatorach osiem przewodów elektrycznych połączonych z alternatorem. Obok masztów umieszczono podstawy pod zwojnice, cewki
oraz zespół uziemień. Maszty w postaci kratownic, łączonych za pomocą nitowania, budowała bardzo znana wówczas, warszawska
firma Towarzystwa Przemysłu Metalowego K. Rudzki i S-ka zużywając w tym celu 1770 ton stali. Nadajnik posiadał dwa bliźniacze zespoły
nadawcze, rys. 2, rozmieszczone symetrycznie względem budynku z generatorami.

 Rys. 2. Układ 10 masztów antenowych w długofalowej stacji nadawczej w Babicach [23].

 Budowa i montaż dwóch anten i generatorów ALEXANDERSONA trwała od jesieni 1922 roku poprzez wiosnę 1923 roku. Normalna eksploatacja
nadajnika o znaku wywoławczym AXL rozpoczęła się 1 października 1923 roku. Wzdłuż anteny zbudowano drogę, istniejącą do dzisiaj,
przy której znajdowały się trzy strażnice, wykorzystywane przez patrolujących i chroniących terenu anten, wartowników.
W 1923 roku nadano za pomocą tego nadajnika 10% korespondencji, w 1925 roku już 50%, a w 1927 roku 65%. Nadajnik pracował
do 1939 roku i nie został przez polskie wojsko zniszczony, mimo rozkazu Naczelnego Wodza. Podczas działań wojennych uległ tylko niewielkim
uszkodzeniom, które Niemcy szybko usunęli. Podczas okupacji nadajnik miał ważne znaczenie dla Niemców, gdyż znajdował się praktycznie
poza zasięgiem samolotów bombardujących aliantów i wykorzystywany był dwojako: w strefie bliskiej, falą przyziemną do wysyłania depesz
do jednostek wojskowych w Europie, natomiast falą wypromieniowaną, w strefie dalekiej, do komunikacji z łodziami podwodnymi,
grasującymi na Atlantyku. Po wybuchu Powstania Warszawskiego Niemcy wzmocnili ochronę nadajnika, teren wokół niego zaminowano,
wzmocniono jego obsadę personalną. Na jednej z wież zainstalowano posterunek obserwacyjny.
W przeddzień, dosłownie, wyzwolenia Warszawy, 16 stycznia 1945 roku, Niemcy wysadzili wszystkie urządzenia i maszty nadajnika.
Był to akt barbarzyński. Zniszczono zabytek, prawie o wartości muzealnej, sławiący polską: przezorność i myśl techniczną.
Złom po masztach, uziemieniach i generatorach wywieziono do hut. Pozostały jedynie betonowe fundamenty masztów, cewek
i innych urządzeń. Teren gdzie stała antena i budynek z generatorami, zarasta krzewami i drzewami, staje się coraz bardziej nie widoczny.

LITERATURA

[1] Manczarski S.: Państwowa sieć radiokomunikacyjna w Polsce. Przegląd Teletechniczny, lipiec 1929.
[2] Wikipedia,
Transatlantycka centrala radiotelegraficzna
[3] Stare Radio, „Old Radio”, Historia radiofonii polskiej
[4] http: //www. prw. waw. pl/grupa. php? dig=watki&page=4

[5]
Historia krótkofalarstwa polskiego oraz zarys historii radiokomunikacji polskiej i Wojsk Łączności, Radiostacja Transatlantycka – nadajnik Babice, 2006.01.15
[6] Gazeta Babicka, 2004, 11
[7] http//historia. spdxc. org. pl/image/stories/radiokomunikacja_polska/Babice_VLF. pdf

[8] Kwiatkowski M. J.:
Narodziny polskiego radia
, PWN, Warszawa 1972
[9] http//WWW. ptiwtel. nostrada. pl/files/bem_jubileusz. pdf
[10] http: //fociarz. blog. pl/archiwum/? rok=2007&miesiac=4
[11] http: //www. odkrywca-online. com/pokaz_watek. php? id=23470

[12] „Odkrywca”, sierpień, 2007 r.
[13] http: //en. wikipedia. org/wiki/Analysis_of_resistive_circuits

[14] Bucher, Elmer:
Practical Wireless Telegraphy
, The Wireless Press, NY, May, 1918, section 219
[15] http: //en. wikipedia. org/wiki/Ernst_Alexanderson
[16] http: //www. infoage. org/at_gen. html
[17] http: //en. wikipedia. org/wiki/Dipole_antenna
[18] http: //en. wikipedia. org/wiki/Very_low_frequency
[19] http: //en. wikipedia. org/wiki/Image_antenna
[20] http: //farside. ph. utexas. edu/teaching/em/lectures/node94. html
[21] http: //www. answers. com/topic/alexanderson-alternator

[22] Raczek J. B.:
Boernerowo i jego świątynia.
Oficyna Wydawnicza Rytm,
Warszawa 2006. Zdjęcie E. Liberadzkiego
[23] Przegląd Telekomunikacyjny 5/2008.
[24] Przegląd Telekomunikacyjny 12/2008.

[25,] 400 lat Poczty Polskiej, Wydawnictwa Komunikacyjne, Ministerstwo Łączności, 1958 r.

Ireneusz Dobiech. Warszawa, styczeń 2009 roku

CIĄG DALSZY NASTĄPI


- STRONA GŁÓWNA -

- BABICKI PORTALIK INTERNETOWY -



PATRONI MEDIALNI TEJ STRONY


BABICKI PORTALIK INTERNETOWY

www.babice.waw.pl

NAJSZYBSZE INFORMACJE LOKALNE JAKIE MOŻNA ZNALEŹĆ W SIECI


GONIEC BABICKI - NIECODZIENNIK INFORMACYJNY

www.goniecbabicki.pl

NIEZALEŻNY MIESIĘCZNIK SPOŁECZNOŚCI LOKALNEJ


© 2009-2013 "firestarmedia"
stronę najlepiej oglądać w rozdzielczości 1024 x 768 w trybie true color

Wszelkie prawa zastrzeżone.
Rozpowszechnianie, utrwalanie, reprodukowanie bez pisemnej zgody Autora, nie jest dozwolone.


  statystyka